ژئوتوریسم

اشاره

ژئوتوریسم یا زمین گردشگری ( که شاخه‌ای از اکوتوریسم است) راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه‌های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی- علمی، سبب توسعه گردشگری منطقه و ارائه روش برای توسعه پایدار در مناطق ژئوتوریسمی می‌شود.

 

مفهوم ژئوتوریسم

 

برای ژئوتوریسم از دیدگاه‌های مختلف تعاریف متعددی ارائه شده است. از یک نظر ژئوتوریسم به معنی گردشگری زمین‌شناسی است و یکی از گرایش‌های تخصصی طبیعت‌گردی می‌باشد و به معرفی پدیده‌های زمین‌شناختی به گردشگران با حفظ هویت مکانی آن‌ها می‌پردازد [1]. از دیدگاهی دیگر، ژئوتوریسم یکی از شاخه‌هاى تخصصى اکوتوریسم است که به (Geotourism) ژئوتوریسم، جئوتوریسم یا توریسم زمین شناسی

معروف است که به معرفى پدیده‌هاى زمین‌شناسى به گردشگران با حفظ هویت مکانى می‌پردازد [2].

ژئوتوریسم یا زمین‌شناسی گردشگری، راهکاری نوین برای تبیین و تشریح علوم زمین و شناخت سرمایه‌های طبیعی هر منطقه است که علاوه بر ایفای نقش آموزشی- علمی، سبب توسعه گردشگری منطقه شده و علاقه‌مندان و محققین ژئوتوریستی را به مناطق دارای جاذبه زمین‌شناسی جذب می‌کند. با تلفیق مطالعات زمین‌شناختی و سایر مطالعات کاربردی، علاوه بر تبلیغ گردشگری و توسعه آن، محورهای علمی- اقتصادی منطقه مشخص‌شده و نهایتاً راه برای توسعه اجتماعی، هموار می‌شود [3].

یکی از اهداف و نکات موجود در تعریف ژئوتوریسم، حفاظت از منابع طبیعی، ارتقاء منابع گردشگری، رفاه و بهبود زندگی جوامع محلی است [4].

تاریخچه پیدایش ژئوتوریسم

شاید بتوان مهد ژئوتوریسم را کشور انگلستان دانست که در حدود ۲۰۰ سال پیش آقای سدویک[4] تورهای بازدید از جاذبه‌های زمین‌شناسی را برای مردم آن زمان ترتیب داده بود [5]. مبحث ژئوتوریسم به تدریج در کتاب‌هایی مثل  “Geology on your doorstep” و “Geodivresity” مطرح گردید [6]. در سال ۲۰۰۲ میلادی جاناتان تورتولت از مجله نشنال جئوگرافی واژه ژئوتوریسم را برای اولین بار مطرح ساخت [7].

نخستین کتاب جهانی ژئوتوریسم نیز در سال ۲۰۰۶ با مشارکت پژوهشگران زیادی تألیف شد و در ۱۳ فصل در یک جلد توسط راس داولینگ و دیوید نیوسام جمع‌بندی و توسط السویر منتشر شد که 15 صفحه از این کتاب (از فصل پنجم)، توسط علیرضا امری کاظمی تألیف گردیده است [6]. اولین کنفرانس جهانی ژئوتوریسم نیز در سال 2008 در استرالیا برگزار شد و از آن پس کارهای بسیاری در زمینه ژئوتوریسم صورت گرفته است [6].

 

ژوتوریسم پایدار

ژئوتوریسم، زیرمجموعه توریسم پایدار بوده و هدف آن حفظ منابع گردشگری زمین‌شناسی است؛ یعنی هدایت گردشگران به نحوی که محل مورد بازدید برای نسل‌های آینده هم همان طور باقی‌مانده و قابل استفاده باشد.

ژئوتوریسم در ایران

متاسفانه با وجود تنوع پدیده‌های ژئوتوریسمی در ایران، به دلیل عدم شناسایی و یا دلایل دیگر، این نوع از گردشگری کمتر در ایران رونق یافته است. این ظرفیت وجود دارد که با شناخت و معرفی پدیده‌های شاخص ژئوتوریسمی، راه را برای رونق این نوع از گردشگری هموار ساخت.

منابع

1.       A New Dimension in Environmental Tourism [www.Ecotourism.org]

2.       ترخانی م: بررسی غار تاریخی کرفتو از دیدگاه ژئوتوریسم. فصلنامه علمی پژوهشی زمین و منابع واحد لاهیجان 1389, 3:19.

3.       طاهری ک: ژئوتوریسم رهیافتی نو در توسعه پایدار محیطی. In: همایش جغرافیا و آمایش یرزمین; همدان. دانشگاه آزاد اسلامی: 556.

4.       سقایی م: دریاچه ارومیه و راهبردهای گردشگری. رشد آموزش جغرافیا 1383, 68.

5.       نکوئی‌صدری ب: تعیین مناطق مناسب توسعه ژئوپارک و ژئوتوریسم منطقه جلفا و ورزقان. تهران: دانشگاه تهران; 1387.

6.       شیخ‌الاسلامی ع, توکلی ر, آقاعلیخانی م, مقیمی ا: برنامه ریزی راهبردی توسعه پایدار زمین گردشگری در شهرستان جیرفت با استفاده از مدل SWOT. فصلنامه جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری چشم‌انداز زاگرس 1392

7.       مکاریان م: ژئوتوریسم بیابان، مطالعه موردی کویر مرنجاب. تهران: دانشگاه تربیت معلم; 1389.