,,
دهانه اصلی معمولاً در وسط گل فشان واقع شده و کاسهای یا تیغه ای شکل است و دهانههای جانبی، ثابت و دائمی نیستند. گاهی گل فشان ها فاقد انفجار بوده و برخی دائمی نبوده و به صورت دورهای و چشمههای نبضدار فعالیت دارند و از این حیث به آتشفشان ها شباهت داشته که به مراتب کوچک تر از آن ها هستند و خطر چندانی ندارند. گل فشان ها هم در خشکی ها و هم در اقیانوس ها دیده می شوند. این ساخت ها با ذخایر هیدروکربنی، مناطق تکتونیکی در حال فرورانش و نیز کمربندهای کوهزایی در ارتباط بوده در موارد خیلی نادر با آتشفشان ها مرتبط می شوند. خوشبختانه بیشتر گل فشان ها در کف دریاها وجود دارند و تاثیرات آن ها به مراتب کمتر است.
در فرهنگ بزرگ گیتاشناسی گل فشان به این صورت تعریف شده است: گل و آب گرمی که از دهانه آتشفشان به خارج پرتاب گشته و مخروط های موقتی کوچکی را پدید می آورد و گاهی اوقات گازهای طبیعی توأم با رسوبات نفتی نیز با مواد مزبور همراه هستند.
نه تنها در این فرهنگ جغرافیایی تشکیل و حضور گل فشان در ارتباط با فعالیت آتشفشان ها مطرح شده و تشکیل آن را به آتشفشان ها نسبت داده شده است بلکه در فرهنگ های جغرافیایی دیگر نیز بر ارتباط گل فشان ها با پدیده آتشفشان ها اشاره شده و تشکیل گل فشان ها را مرتبط با فعالیت های آتشفشانی می دانند .حفره ای مخروطی به شکل یک دهانه کوچک که از آن گل و گاز خارج می شود و در مناطق آتشفشانی بیشتر دیده می شود مثل زلاند نو و جزیره سیسیل در ایتالیا.گل فشان در بلوچستان جنوبی نیز دیده می شود. در مناطق غیر آتشفشانی نیز از این گل فشان ها اتفاق افتاده است.
در فرهنگ دیگری آمده است: در اثر حرکت توده های مذاب از داخل زمین توده های گل نیز به خارج پرتاب می شود که همراه آن آب داغ نیز می باشد .به عبارت دیگر بیرون ریختن مواد مذاب درونی و گازهای طبیعی همراه با رسوبات گلی است که در نواحی نفت خیز به وفور دیده می شود و تپه های کوچک مخروطی شکل از این گل ها در باکوی آذربایجان دیده شده است.
فوارة گل فشان فواره آب، بخار و گل میباشد که به وسیله گازهای ولکانیک به سطح زمین رانده میشوند و در زمان انفجار گل فشان از دهانه جریانی از گل و گاز به بیرون پرتاب میشود. همین پدیده می تواند به وسیله گازهای نفتی در حال فرار صورت گیرد. گاهی نیز به تودههای مخروطی گلی اطلاق شده است که بیرون زدگی آن ها حاصل آب گیری لایههای رسی باشد. گل فشان ها بیشباهت به گنبدهای نمکی نیستند و گاهی همراه آن ها دیده میشوند و شاید بتوان آن ها را گنبدهای رسی نامید. نحوه عملکرد بدین صورت است که لایههای رسی به وسیله آب و گاز شارژ شده و ایجاد یک تنش عمودی از پایین به بالا میکند. این تنش زمانی که بتواند به فشار لیتوساتیک غلبه کند در طبقات بالایی ایجاد کمانش، و اگر فشار زیاد باشد آن ها را بریده وگاهی با صدای انفجارگونه به سطح زمین میرسند و ایجاد مخروط گل فشان را مینمایند. معمولاً این پدیده بیشتر در مناطقی اتفاق میافتد که طبقات هنوز تحت تراکم قرار داشته و ردیفهای ضخیم و ضعیف رسوبات تخریبی ترشیاری وجود دارد. در رسوبات توربیدایتی به علت ته نشست سریع مواد و خروج بعدی آب از لابه لای ذرات باعث تشکیل آتش فشان گلی در سطح رسوبات می شود. فوران گل در بعضی موارد بسیار آرام است ولی در پارهای حالات، خروج مواد به صورت فوران شدید است و مقدار زیادی لجن به هوا پرتاب میشود. در حالی که لجن های خارج شده خیلی سیال باشند، مخروط تشکیل نمیشود و این مواد به سهولت پخش میشوند.
زمین شناسان در مورد زایش یک گل فشان (لحظه تولد آن در اعماق زمین) چندان متفقالقول نیستند. برخی آن را پیامد روندهای خاص زمینشناسی میدانند و عدهای آن را به عوامل دیگری نظیر وقوع زمین لزره و تغییرات فشار لایههای مرتبط میدانند اما همگی آن ها در یک نکته اتفاق نظر دارند که عامل اصل بالا آورنده گل فشان به سطح زمین گازهای موجود در تلههای نفتی اعماق زمین هستند و نیز این نکته که گل فشان ها در مناطق دارای رسوبات جوان (جوان درمقیاس زمینشناسی یعنی حدود20-10 میلیون سال) و در نقاط ضعیف "مثلاً امتداد گسلها" به وجود آمده و به سطح زمین میرسند. گل فشان، مخروطی در سطوح زمین یا کف دریا ایجاد میکنند. گاهی میتوان قطعات سنگی با قطر 1 تا 2 متر را در مواد پرتابی یافت. دودکش لوله باریک و یا نسبتاً عریض گل فشان به سمت پایین شبیه قیف برگشته است که از حوضچه پایین (درون زمین) تغذیه میکند. حوضچه گل فشان درهای حاوی گل فشان های متعدد میباشد. زمانی که سه بخش سازنده گل فشان آب، گاز و نفت شروع به تراکم نماید، به علت تحرک بیشتر گاز و آب خیلی سریع به هسته گسل هجوم میآورد. آب سنگ های هسته چین را نرم کرده و بر اثر نفوذ گاز آب به سمت بالا حرکت کرده و از قسمت بالایی ساختمان های دیاپیری به صورت چشمههای گاز خارج میشود. اگر هم گاز زیاد باشد امکان خارج شدن، به بیرون نداشته و در هسته به مقادیر زیادی تراکم مییابد به همین علت فشار حاصل در هسته چین به مقدار خیلی زیاد بالا میرود. بر اثر انفجار گاز نیروی کششی حاصل میشود. فوران قوی باعث خروج مواد به سمت بیرون شده و قطعه سنگ های هسته و بخش های مجاور در اثر انفجار به بیرون میریزد. در اغلب گل فشان ها انفجار با به وجود آمدن شعله گاز تا ارتفاع 300 متر و یا بیشتر همراه بوده و با زبانههای گل همراه هستند.
گازهای متصاعد در گل فشان ها اختلافی با ذخایر نفتی همراهشان نداشته و شامل متان CH4 (بین 85 تا 89 درصد)، دی اکسید کربن CO2 (حداکثر تا 10 درصد) و CON2 می باشد. مایعات همراه گل بیشتر آب و گاه شامل مواد اسیدی، آب شور و یا سیالات هیدروکربنی است.
گل فشان ها بر خلاف گفته بعضی از راهنمایان تورهای طبیعت در ایران که فقط در ایران دیده می شوند، در کشورهای دیگر مانند جنوب شرق اکراین، سیسیل در ایتالیا، آذربایجان، اطراف دریای سیاه، پاکستان، منطقه ژینگ جیان در چین، اندونزی، هندوستان، آمریکا، ونزوئلا و منطقه آمریکای مرکزی وجود دارد.
1)بر اساس نامیا فامیل یا بزرگتر ها یا کدخدایان مثل قاسم لو از نام قاسم و بهمن بیگلو از نام بهمن .
2) بر اساس تعدادتیره ها یا بنکو ها مثل دو قوزلو که از 9 تیره کوچکتر تشکیل شده.
3)بر اساس حرفه و کار مثل عاشق لر که در موسیقی و آهنگر که در حرفه خود استاد بودند.
4)بر اساس اصل و نسب مثل :داود لو که از فرزندان داود و جهانگیر لو که از اولاد جهانگیر .
5)بر اساس وابستگی به شخص بخصوص مثل : بهرام کیخالو وابسته به بهرام و همت علی کیخالو ، وابسته به همت علی .
6)بر اساس منشاء قومی مثل : لَک ، بازمانده ای از لکهای غرب ایران و لر از جانشین لرهای اولیه .
7)بر اساس تکیه بر محل جغرافیایی مثل: موصلو از موصل عراق
8) بر اساس اولین مرکز تمرکز مثل : دره شوری ها در دره شور یا چگینی ها در چگین پیشگوه لرستان .
9) بر اساس نام سران یا پادشاهان که از طوایف مزبور بودند ، مثل ندر لو وابسته به نادر شاه و قجر لو از قاجارها
سر زمینهای ییلاق و قشلاق در میان ایل قشقایی :
الف)سردسیر( ییلاق)
قشقاییها دارای دو منطقه سردسیری یا ییلاقی هستند یکی منطقه ای است که بین شیراز و دشت ارژن تا اطراف کازرون قرار گرفته است و دیگری در شمال شرقی شیراز این منطقه از اردکان فارس تا مرزهای کهکیلویه و از شمال آباده تا شهر رضا ادامه میابد و به سرحد بزرگ معروف است زیرا این منطقه از ارتفاعات حوالی فیروزکوه تا همسایگی بختیاریها و ارتفاعات دنا را در بر میگیرد و طوایف مختلف قشقایی در آن پراکنده میشوند .(25 )
ب) گرمسیر (قشلاق)
گرمسیر یا قشلاق اولیه قشقاییها در جنوب شرقی فارس بوده که از مناطق کم ارتفاع جلگه ای و ÷ست لار ، جهرم ، فیروزآباد آغاز شده تا کرا نه های خلیج همیشه فارس ادامه میابد ، طوایف عمله ، شش بلوکی ، فارسی مدان ، کشکولی کوچک و چند طایفه وابسته در گرمسیر اولیه قشلاق مینمایند > ولی گرمسیر دره شوریها ، کشکولی بزرگ و شاخه های وابسته در مناطقی از کازرون تا نزدیکیهای بهبهان و حدود بندر گناوه ادامه میابد ، اکنون گرمسیر قشقایی ها به بیش از دو برابر گرمسیر اولیه آنه وسعت یافته است .
قشقایی ها که به قشلاق اولیه و قدیمی میروند به نام " ابه های فارس " و آنها که به مغرب و جنوب غربی کشور قشلاق میکنند به نام " ابه های بهبهان " معروفند .
منابع(در جمع اوری سلسله مطالب از این منابع استفاده شده است)
1- نیک خلق ، علی اکبر – عسگری نوری :زمینه جامعه شناسی عشایر ایران،ص 97(بنقل از: توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی)
2- فرهنگ مردم: "زندگی قشقائیها". دوره1، ش4 (بهمن41)
3- صفی نژاد ، جواد : عشایر مرکزی ایران ،امیرکبیر ، چاپ دوم 1375
4- نامه نور: "ویژه نامه قشقایی ها " شماره 4 و 5
5- از باورد تا ابیورد ، (بنقل از مجمع التواریخ)
6- پیمان , حبیب ا...:توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
7- ساکس کریستوفر ، فعالیتهای جاسوسی واسموس یا لارنس آلمانی ، نیز: عشایر مرکزی ایران
8- پیمان , حبیب ا...:توصسف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
9- کیانی ، منوچهر ، سیه چادر ها ، سیه چادر ها ، سعید نو 1371
10- عروس هنر : نگاهی به موسیقی ایل قشقایی_ شماره 25 ، آذر1382
11- پیمان , حبیب ا...:توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
12- تحقیقات میدانی
چند زنه بودن نزد قشقاییان امری نکوهیده است و مرد تنها زمانی مجاز به ازدواج دوباره است که همسرش نازا باشد. در میان قشقاییان، تنها فرزندان پسر ادامه دهنده نسل خانواده محسوب میشوند و هر چقدر مردی پسر بیشتری داشته باشد نیروی کار بیشتری برای حمایت از خانواده و درنتیجه قدرت بیشتری دارد.
ازدواج در میان قشقاییان ابزاری برای حفظ تشخص اجتماعی و ادامه نسل است. بعد از آن عشق مطرح میشود و در پیوند زن و مرد قشقایی در نظر گرفته میشود و به مرور زمان بسیاری از پیوند های زناشویی به عشق دوسویه منجر میشود. در خانواده های قشقایی مرد سالاری حاکم است البته مرد خانه در مورد مسائل مهم خانوادگی و کاری، نظر اعضای خانواده را نیز جویا می شود.
به طور کلی در ایلات کشور این قانون که همیشه داماد با عروس اختلاف سنی نسبتا زیادی دارند رعایت میشود، و ایل قشقایی هم از این قائده مستثنی نیست. مثلا ممکن است یک مرد 35 ساله با یک دختر 15 ساله ازدواج کند که البته در حال حاضر بدلیل تاثیر پذیری از شهرنشینی این معیار نیز به زندگی شهری نزدیک تر شده است.
خانواده ای که دارای پسر هستند برای خواستگاری از خانواده ای که دختر دارند، متوسل به ریش سفید میشوند، به دلیل احترام و موقعیت ریش سفید خانواده ی عروس ترجیح می دهند که به خواستگاری پاسخ منفی ندهند. پس از توافق اولیه خویشان داماد به دیدن خانواده ی عروس میروند و از والدین عروس می خواهند که دست دخترشان را در دست پسرشان بگذارند و اگر پاسخ مثبت باشد، اعضای مؤنث خانواده داماد نخستین هدیه را برای عروس می آورند. مادر عروس نیز یک مهمانی کوچک موسوم به نشان انگشت ترتیب می دهد و خویشان و دوستان مؤنث خانواده را دعوت میکند. پس از این مراسم روابط بین دو خانواده نزدیک تر می شود. مردان بزرگتر دو خانواده در مورد میزان پولی که داماد به خانواده عروس بدهد به توافق میرسندکه قسمتی از این پول صرف خرید جهیزیه می شود و قسمتی دیگر نیز در صورت طلاق زن توسط مرد داده میشود که پرداخت این پول به صورت نقدی نیست و به صورت احشام یا زیور آلات است.
از گذشته دور تا به حال روز سعید (خوش یمن) برای ازدواج از روی موقعیت ستارگان تعیین می شود. در قبایل قشقایی همه در برگزاری مراسم ازدواج کمک می کنند. بسیاری از مهمانان با خود برنج، گوشت و پول نقد برای برگزاری مراسم عروسی می آورند. مراسم عروسی چند روز طول میکشد. مراسم کشتی و اسب سواری و رقص دستمال نیز جزئی از این مراسم است.
یکی از مهم ترین آیین های ازدواج قشقایی آوردن عروس به نزد داماد هست، اگر محل زندگی دختر در فاصله زیادی با محل اسکان داماد باشد، او را یک روز قبل از مراسم می آورند و در چادری اسکان می دهند بدون اینکه داماد اجازه ی دیدن او را داشته باشد. در این چادر خویشان مؤنث داماد او را برای آماده شدن در مراسم کمک می کنند.
در روز عروسی مهمانان همراه با نوازدگان به طرف چادر عروس میروند و عروس سوار بر اسب و پوشیده در چادری سفید در حالی که جهیزیه اش روی شتر و قاطر بسته بندی شده است، به نزد داماد برده میشود.
گاهی پسر بچه ای را سوار ترک عروس می کنند تا مطمئن شوند فرزند عروس و داماد پسر هست. وقتی کاروان به چادر داماد میرسد، داماد به عروس کمک میکند تا از اسب پیاده شود و مادر داماد روی عروس و داماد نقل و سکه میریزد.
در پایان روز نخست عروسی، عروس به هر یک از مهمانان هدیه کوچکی می دهد و سپس یکی از بزرگان، عروس و داماد را تا چادر هایشان همرا هی میکند و روز دوم معمولا بدون حضور عروس و داماد برگزار میشود. چند روز پس از پایان مراسم، خانواده دختر، خانواده پسر را برای مهمانی دعوت می کنند و هدایای ارزشمندی به عروس داده می شود و زندگی زن و مرد قشقایی آغازمی گردد
.
منابع(در جمع اوری سلسله مطالب از این منابع استفاده شده است)
1- نیک خلق ، علی اکبر – عسگری نوری :زمینه جامعه شناسی عشایر ایران،ص 97(بنقل از: توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی)
2- فرهنگ مردم: "زندگی قشقائیها". دوره1، ش4 (بهمن41)
3- صفی نژاد ، جواد : عشایر مرکزی ایران ،امیرکبیر ، چاپ دوم 1375
4- نامه نور: "ویژه نامه قشقایی ها " شماره 4 و 5
5- از باورد تا ابیورد ، (بنقل از مجمع التواریخ)
6- پیمان , حبیب ا...:توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
7- ساکس کریستوفر ، فعالیتهای جاسوسی واسموس یا لارنس آلمانی ، نیز: عشایر مرکزی ایران
8- پیمان , حبیب ا...:توصسف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
9- کیانی ، منوچهر ، سیه چادر ها ، سیه چادر ها ، سعید نو 1371
10- عروس هنر : نگاهی به موسیقی ایل قشقایی_ شماره 25 ، آذر1382
11- پیمان , حبیب ا...:توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
12- تحقیقات میدانی
منابع(در جمع اوری سلسله مطالب از این منابع استفاده شده است)
1- نیک خلق ، علی اکبر – عسگری نوری :زمینه جامعه شناسی عشایر ایران،ص 97(بنقل از: توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی)
2- فرهنگ مردم: "زندگی قشقائیها". دوره1، ش4 (بهمن41)
3- صفی نژاد ، جواد : عشایر مرکزی ایران ،امیرکبیر ، چاپ دوم 1375
4- نامه نور: "ویژه نامه قشقایی ها " شماره 4 و 5
5- از باورد تا ابیورد ، (بنقل از مجمع التواریخ)
6- پیمان , حبیب ا...:توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
7- ساکس کریستوفر ، فعالیتهای جاسوسی واسموس یا لارنس آلمانی ، نیز: عشایر مرکزی ایران
8- پیمان , حبیب ا...:توصسف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
9- کیانی ، منوچهر ، سیه چادر ها ، سیه چادر ها ، سعید نو 1371
10- عروس هنر : نگاهی به موسیقی ایل قشقایی_ شماره 25 ، آذر1382
11- پیمان , حبیب ا...:توصیف و تحلیلی از ساختمان اقتصادی ، اجتماعی و فرهنگی ایل قشقایی ،
12- تحقیقات میدانی